Overlijden Annette Heere maakt einde aan ‘de nonnen van Vught’

In 1993 moest ik plotsklaps naar New York afreizen namens de Nederlandse staat omdat in Den Haag een groot aantal internationale (straf)tribunalen moesten worden gevestijd onder toezicht van de Verenigde Naties. De eerste daarvan was het Joegoslavië-tribunaal. Omdat ik nog het gymnasium had gedaan van vóór de Mammoetwet uit 1968 toen deze regeling integraal in werking trad, had ik nauwelijks een actieve beheersing van de Engelse taal. Ik kon Engelse teksten goed vertalen, maar mijn uitspraak was ronduit erbarmelijk. Het departement van Justitie was niet kinderachtig en gunde mij diverse cursussen in het Engels aan dit instituut Regina Coeli. Mère Lidwine was daar regelmatig aanwezig. De benadering van een "total inmersion" in de taal die men beoogde te beheersen was zeer adequaat. Kwam men het instituut binnen, dan moest men vanaf de drempel die taal gaan spreken, hoe kromsprakig men ook was. En ik maakte er niet veel van, van dat Engels. Tenminste, toen ik ineens in New York stond, van de ene dag op de andere, omdat mijn ambtsvoorganger ruzie had gekregen met de secretaris-generaal. Ik ben dan ook blij dat de BHIC-bezoeker niet aanwezig was op de eerste bijeenkomst van de plenaire ambtelijke commissie, waar ik Nederland vertegenwoordigde, overigens, tegen heug en meug. Heel blij. De nonnen -- het waren er niet veel meer -- hadden een goed programma. Toen ik voor de tweede keer weer op mijn New Yorkse post zat, sprak ik waarachtig Engels als de Britse nieuwslezer van de BBC, Worldservice. Dat wekte ook weer hilariteit bij mijn New Yorkse collegae want nu had ik DE STEM van Eton of St Magdalena's te Cambridge en dat was óók weer wat overdreven. Maar verstaanbaar was ik wel en op den duur redigeerde ik ook amendementen op verdragsteksten ten behoeve van Aziaten die dachten dat ik echt een sjieke Brit was.

Wat een waardevolle aanvulling, meneer Strijards! Heel interessant (en enigszins vermakelijk ;) om te lezen hoe dat dan van binnenuit werkte. En te worden aangezien voor een sjieke Brit; dat is toch wel een van de betere complimenten die je kunt krijgen.

Wat ik me nog afvroeg; waren het ook de nonnen zelf die de Engelse les gaven?

Nee, dat deden zeer Britse dames op part-time basis, die een centje bijverdienden. Ze hadden een man die al een dure baan ergens bij of in Den Bosch hadden en zaten ook in de kinderen. Want de telefoon ging steeds bij de gesprekken die ik moest voeren, met deze dames om moderne termen en jargon te kunnen gebruiken in New York. Die inkomende gesprekken gingen over het kolfen van de borstvoeding, de kinderopvang zelf en de daarbij noodzakelijke trajecten en voorzieningen. Niet mijn kopje thee, eigenlijk, en nodig had ik dat in New York niet echt. Maar het ging dan ook om de uitspraak, de articulaties en de modulaties in de zinnen die men uitstootte. Ik leerde vooral dat wij Nederlanders veel te monotoon praten zonder crescendo's, verandering van toonhoogte en intervallen. En dat daarom onze taal lijkt in het eerste gehoor op georganiseerd gerochel en gehoest zonder enige structuur tussen hoofdzin, bijzin, en tussenwerpsels. Daarom golden Nederlanders in het zesporig simultaansysteem van de VN van vertalingen -- Arabisch, Frans, Engels, Russisch, Spaans, Chinees -- als bijzonder hinderlijke gevallen, waarbij je de tolken onderling heftig hoorde overleggen wat de aan de beurt zijnde Nederlandse diplomaat in vredesnaam bedoelde. Vooral, omdat we geen beklenmtoning geven aan het feit, dat we een volzin gaan afronden, laten we de stem niet in de hoogte gaan. Dat leerde ik in Vught ook. De zuster die nog toezichthoudend rondhompelde keek vooral naar de tafelschikkingen en of de plantjes voldoende water kregen.

Ik leer steeds meer bij, en ik moet ook wel lachen om je vergelijking met de Nederlandse taal als gerochel en gehoest (en ik kan me daar best iets bij voorstellen trouwens).

Wat ik me nog afvroeg, hebben deze lessen ertoe geleid dat je ook zelf anders bent gaan praten, met meer aandacht voor intonatie?

Nou, Marilou, als ik in het Queens English verhalen vertel en grappen tracht te debiteren praat ik wel als een soort Bertram Wooster uit de onnavolgbare "Jeeves-serie" die je nog steeds kunt volgen op de you tubes vanwege de BBC. De Chinezen en Russen vinden dat prachtig. De Amerikanen ergeren zich dan te barsten wegens de bekakte spraak van een boomer uit het Aerdenhout of uit Wassenaar wiens open haard nooit wil branden, maar alleen maar rook inpandig veroorzaakt: een vent die boven zijn stand leeft en de Elsevier niet begrijpt. Aangezien ik de Amerikaanse diplo's doorgaans buitengemeen arrogant vind, wat ik met de Aziaten en de Kremlingangers deel, hebben we dus een soort linguïstische broederschap. Zelfs in Den Haag. Aangezien de Haginezen daar meteen merken dat ik (eigenlijk) een Brabo ben, weshalve ik vaak als "stomme Belg!" word gediskwalificeerd in de Zeeheldenbuurt, scoor ik daar toch wel bij het verzamelen van prullaria die voor antiek moeten doorgaan, maar daar hoef ik geen Engels voor te bezigen. En verder strekt mijn biotoop niet. Niet achter het Vredespaleis, tenminste. Haagse Harrie verstaat mij best. En heeft compassie.

Prachtig, dat beeld van een soort linguïstische broederschap! Het deed me enorm denken aan de podcast die we onlangs maakten met Wim Daniëls over de 16de eeuwse Arlenius die werd omschreven als een soort wereldburger, 'lid van de republiek der letteren' (mocht je willen luisteren, die vind je hier: https://bhic.fireside.fm/specialarlenius3)

Taal als een soort grensdoorbrekende leefwereld waar plaats is voor iedereen; stomme Belgen, Haagse Harries en Bertram Wooster himself ;)

Wat ik bedoelde is dat het Engels wat de (kunstmatige) spraak is van de Verenigde Naties gebruikt geen echt Brits Engels is, maar ook geen Amerikaans Engels. En óók geen Engels uit enig nationaal segment van het voormalige Britse Empire. Het is een kunstmatig Engels. Zoals het scholastieke Vulgaat-Latijn uit de latere middeleeuwen. Iedere deelnemer -- op ambtelijk niveau -- aan de expertisegroepen bij de Verenigde Naties gebruikt dat kunstmatige Engels, een soort modern esperanto, dat ook voor iemand van de hogere klassen van Engeland eigenlijk iets gekunstelds heeft. Met uitdrukkingen die geen normaal mens op nationaal niveau bezigt, maar dat wel hyperbeschaafd klinkt, zoals ook de Britse Kroon bezigt in Trinidad, Canada, Australië of Samoa. Wie tot dit kunstmatig taalmassief behoort, hóórt meteen dat iemand het actief bezigt. Niemand op de wereld zegt dat je een voorstel tussen vierkante haken verwelkomt. Behalve in de VN-gremia (" We might welcome this well elaborated en very pinpointed proposal under the precondition that we put the phrase between square brackets'") Chinezen, Fransen, Schotten, Australiërs gebruiken deze gekke bewoordingen, die meteen aan geven dat je het voorstel voorlopg niet accepteert. Ik heb tegen de mensen van Regina Coeli ook destijds gezegd, dat ze dat Esperanto-Engels moeten onderrichten en niet dat van Eton. Tenminste voor ambtenaren die naar de VN moeten.