 |
| Foto: © Jan van Vliet |
“Vermoedelijk heeft het in de Dorpsstraat (thans Raadhuisstraat) gestaan op de plek van het huidige Notariskantoor Terheijden,” aldus auteur Cees Blom in zijn boekje over de protestantse kerk. Met het einde van de Tachtigjarige Oorlog in 1648 werd de openbare uitoefening van de katholieke eredienst verboden en de kerkgebouwen overgedragen aan de protestanten. De kerk van de H. Antonius Abt in Terheijden kwam daardoor in handen van de Gereformeerde Gemeente van Terheijden.
Na de inval van de Franse troepen in 1795 werd deze kerk teruggegeven aan de katholieke en grootste geloofsgemeenschap van Terheijden. De Gereformeerde Gemeente nam noodgedwongen haar intrek in een herenhuis aan de toenmalige Dorpsstraat.
Een ‘bouwvallig huis’ zo schreef men aan koning Lodewijk Napoleon (1808-1810) die aan het roer stond van het inmiddels gestichte Koninkrijk Holland. Deze Koning van Holland maakte in 1809 een inspectiereis door de departementen Brabant en Zeeland en deelde links en rechts stadsrechten uit.
Op 27 april 1809 deed hij Terheijden aan. De Koning trok zich bij die ontmoeting het lot aan van de kerkgebouwloze protestanten en schonk hen ‘rentegevende papieren’ met een waarde van zevenduizend Hollandse guldens waarvan een zogenaamd Lodewijkskerkje aan de Hoofdstraat werd gebouwd. Dat is het als ‘Witte Kerkje’ in de volksmond bekend geworden gebouw, dat tot op de dag van vandaag in gebruik is bij de Protestantse Gemeente Terheijden en Wagenberg.
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd de ernstige oorlogschade hersteld en in latere jaren werden verschillende restauraties uitgevoerd. Sinds 1970 staat het kerkgebouw op de lijst van Rijksmonumenten. Tijdens verschillende van deze werkzaamheden aan de kerk werd een grafkeldertje ontdekt en meerdere graven onder de kerkbanken. De aangetroffen botten en schedels zijn herbegraven op de protestantse begraafplaats in Terheijden. De identiteit van deze menselijke restanten is nimmer vastgesteld.
Door de jaren heen heeft de Protestantse Gemeente 33 predikanten gekend. De huidige en 34ste dominee Bert Fockens is sedert 1995 werkzaam in de gemeente. In het jubileumjaar 2009 werd de intocht van Lodewijk Napoleon nagespeeld door de napoleontische vereniging Het Salet. “Hij komt die dag samen met zijn vrouw Hortense, ministers, lijfwachten, hofhouding, gegoede burgers en een peloton van Le Grenadiers Hollandais,” aldus de jubileumcommissie destijds.
Foto: © Jan van Vliet, 26 april 2009
Tegenwoordig biedt het kerkgebouw naast de wekelijke zondagsdiensten al tientallen jaren onderdak aan de befaamde maandelijkse theeconcerten en geldt het sinds de gemeentelijke herindeling als trouwlocatie. De afgelopen jaren werd het gebouw ingrijpend verbouwd en uitgebreid. Het doet tegenwoordig ook dienst als een bijzondere locatie voor een trouwerij, een receptie, een uitvaart, een reünie, concerten, enz. tot een jaarlijkse rommelmarkt toe. Het beheer berust bij een exploitatiestichting.
Bronnen:
Nieuwsblad BNDeStem
Cees Blom, “De kerk en de Protestantse Gemeente van Terheijden en Wagenberg”. In: De Vlasselt : Geschiedenis van de gemeente Terheijden, jrg. 27 (2004), p. 1-100.
Stichting Exploitatie Witte Kerkje
