Door gebrek aan weidegebied hadden sommige dorpen een ‘gemeentewei’ om voor een bepaald bedrag het vee te laten grazen, ‘inscharen’. Verder was er de bleekwei, ‘d’n blijk’, voor het bleken van het wasgoed, soms gelegen bij een wasplaats en stromend water.
Voor het grazen van de koeien en hooien was bij ons moeke’s thuis op buurtschap Vijfhuis in Uden grasland tekort en kreeg zij (1900) als kind opdracht koeien te huijen, hoeden. Moeke vertelde over een voorval tijdens het grazen van de graskanten met de koebeesten. Er naderde hevig onweer, een boer nodigde haar uit om het vee te laten schuilen in de paardenstal. Daarin werden de beesten heel onrustig, maar ook de hoedster. Denk eens, als kind de leiding hebben over beesten van enkele malen groter. Onder het hoeden, òch vandáág 31 juli ik ben jarig, vanmorgen was er niet bij stilgestaan, laat staan een hand gegeven!
De afbeelding uit het boek Boerenstand van de serie Oud Brabants Dorpsleven van Bernard van Dam laat zien beesten met een lijn aan de hoedster verbonden zijn die tegelijk ook nog een breiwerk hanteert, want een vrouwenhand staat nooit stil.
Dat huijen herhaalde zich later door haar kinderen, nu met de melkgeit want ook hier ontbrak graasgebied; de enkele vierkante meters waren nodig voor het bleken van de witte was en het winnen van hooi. Wij werden voor onze melkvoorziening door ons moeke als hoeders erop uit gestuurd de geit te huije, laten grazen, soms beschikten we over twee van die viervoeters. Zo kregen m’n broer en ik de plicht het witkleurige Mieneke 1 en 2 te gaan huijen. Onderweg in het stigje nam de oudere geit de jonge letterlijk op de horens, ingrijpen werd moeilijk. We vervolgden een doodlopende zandweg, de huidige Velmolenweg en lieten de grazers vrij grazen, want ook voor de geit is ‘het gras aan de overkant véél groener!’ Ook plukte ik voor het weekeind gras in de bermen, dat werd daarna opgeslagen in de koele aardappelkelder.
Huijen in de huidige tijd
Tegenwoordig wordt, los of aan een oprolband de hond uitgelaten. Soms is de lijn gevaarlijk lang; ik reed als fietser nietsvermoedend langzaam langs een buurtende, onoplettende mevrouw. De hond schrok en liep huilend naar me toe, want de lijn rolde om de as van m’n achterwiel.
Zo was ik bij een mevrouw op bezoek die vroeg of ik allergisch was voor een varken en ik antwoordde: “Helemaal niet, heb er jaren voor gezorgd.” En ze liet het huisdier de zitkamer binnen, het propperig varkentje maakte knorrend een rondje om me heen en ging daarna rustig aan m’n voeten liggen.
En ontmoette ‘paarden uitlaters’, waarbij man en vrouw ieder een paard begeleidde, want hun beschikbare wei was geïnjecteerd en ze huijden nu hun viervoeters. Langzaam etend van de graskanten verplaatsten de dieren zich verder.
En verder: de varkenshoeder komt alléén in sprookjes voor. De schaapherder hoedt de schapen op commando met de hond, een blinde wordt geleid door zijn hond.
De Brabantse benaming ‘huijen’ is bijna vergeten, toch worden dagelijks en niet alléén honden uitgelaten, ook personen, denk aan begeleid verlof van tbs’ers.
Zo was ik bij een mevrouw op bezoek die vroeg of ik allergisch was voor een varken en ik antwoordde: “Helemaal niet, heb er jaren voor gezorgd.” En ze liet het huisdier de zitkamer binnen, het propperig varkentje maakte knorrend een rondje om me heen en ging daarna rustig aan m’n voeten liggen.
