In mijn kinderjaren kreeg ik een aantal jaren de verzorging van de veestapel, melkgeit, kippen, hond en het varken. En bij vergroten van de kippentoom de opdracht bij Broederij Verhoeven op de Ruitersweg in Uden een tiental bevruchte eieren van een broedse kip te halen.
Stond 's morgens om half zeven op, na me gewassen te hebben naar de kippenkooi: drinkwater verversen, platen van de afgesloten ochtendvoerbak verwijderen (tegen de muizen). Gemengd hardvoer strooien en de gritbak, gebroken en gebrande(?) schelpen controleren. Er werd verteld dat de ene soort schelpen diende voor de schaalvorming van het ei, de andere voor in de maag als een soort molensteen. De hoort zuiver krabben, een op schragen verhoogde plankenstelling, waarboven de zitstokken voor de kippen zijn aangebracht, en daarna met ‘wit’ zand bestrooien. Na het ontbijt de H. Mis van 8 uur bijwonen waarna naar school.
Foto: collectie Rini de Groot
In dezelfde ruimte stond een houten kast met vakken, waarin meestal iedere kip haar eigen legnest had. Nadat zij het dagelijkse ei had gelegd, liet zij dat meestal met een kakelend geluid horen. Ook werd er een kalkei in de ruimte gelegd, daarmee was de kans groot dat de dieren hun verse eieren hier bij leggen. Men haalt elke dag de verse eieren weg en laat het kalkei liggen om het leggen te bevorderen. Thuis was het gezegde ‘de kippen uithalen’, waarmee men bedoelde de eieren uit de legnesten vergaren.
Een broedse kip herkende je doordat die constant op het nest blijft zitten; zij legde in die periode geen eieren. Wanneer dat niet gewenst was waren er diverse manieren om dat ongedaan te maken. De broedse kip werd met haar kuikens kloek genoemd. Een broedse kip nestelde onafgebroken dag en nacht de eieren onder haar vleugels. Regelmatig moest ik haar van het nest nemen, zodat zij wat kon eten en drinken; zij deed dan een flinke behoefte.
Na ongeveer 21 dagen kwamen de kuikens uit en dan begaf ik me nogmaals naar Broederij Verhoeven voor het controleren van het broedsel op het geslacht: seksen, de geslachtbepaling, want een haan legt geen eieren. Er werd gezegd, een haan vrèt te veel, hij zag er te mooi uit, vermoedelijk hadden we thuis geen haan. Het kraaien vind ik prachtig!
Bij het seksen van de kuikens kreeg ik een naar gevoel op het moment dat het kuiken een haantje was. Dit nieuwe schepsel werd in zijn handen vernietigd en in de afvalbak gegooid die buiten in een kuil werd geleegd.
In de vijftiger jaren hielden we in het voorjaar kuikens zonder kloek in de Goeikamer. Het was er warmer dan in de kippenkooi, een gezellig gezicht. In dit vertrek, want vanaf Pasen huisden we in den Herd.
Onlangs las ik, na zoveel jaren: "Het Leidse bedrijf Ovo [kan] met hun Ella-machine in één seconde het geslacht bepalen van een kippenei van 9 dagen oud. Dat voorkomt uiteindelijk de vernieting van miljoenen hanenkuikens in Nederland."
Wereldwijd worden per jaar miljarden hanenkuikens gedood, omdat de pluimvee-industrie niets aan deze dieren heeft. Ze leggen immers geen eieren. Met de Ella-machine van In Ovo kan worden voorkomen dat ze moeten worden geslacht.
Ik kreeg onderstaande mail van een Frater.
Op zijn minst één keer per jaar kwam de kippenziekte, de pseudovogelpest,
in het hele binnenland van de Basankusu streek. Nergens kon je medicijnen krijgen, behalve als ik naar Kinshasa ging.
Daar kocht ik wat entstof, deed het in een thermosfles met ijs en zo ging ik met het vliegtuig terug naar Basankusu.
Eenmaal thuis gekomen druppelde ik het medicijn op de ogen van onze eigen kippen en in de ogen van de kippen van de buren.
Geen enkele kip die gedruppeld was, ging dood. Maar zonder medicijnen, waren de kippen aan de heidenen overgeleverd.
In de hele streek gingen dan bij de dorpelingen alle kippen dood, behalve de kippen die op eieren zaten te broeden. Die mengden zich niet met de andere kippen en bleven dan gespaard. Als ik na die besmetting nog weinig hennetjes over had, maar er wel een of twee kippen wilden gaan broeden, dan ging ik eerst de eieren seksen.
Ik wilde dan dat het broedsel bijna uitsluitend hennetjes zou produceren om op de duur weer een groot aantal hennetjes te hebben.
Ik nam de voorradige eieren , één voor één, en hield een naald in een draad stil boven elk ei. Als de naald (het pendulum) rond begon te draaien, dan bevatte het ei een hennetje. Ging de naald recht op en neer als de slinger van een klok, dan bevatte het ei de vrucht van een haantje. De klus zo was gepiept.
Piet Korse.
Jack Renders
zei op 27 januari 2024 om 22:33
In mijn jeugd kocht ik jaarlijks een stuk of 15 van deze haantjes bij kuikenbroederij van Piet Lagewerf in Hilvarenbeek voor 5 cent per stuk..
Ze gingen in een doos achter de driegaatskachel in de keuken en werden tot de veertjes goed doorkwamen gevoerd met beschuitmeel en geprakte ei.
Daarna gingen ze naar een ruimte waar mijn vader vroeger vogeltjes hield en kregen ze meelvoer te eten. Het was geen kippenvoer maar varkensmeel omdat dat veel goedkoper was bij den boerenbond aan de Paardenstraat.
En zo redde ik een aantal jaren in mijn jonge leven een aantal babyhaantjes van de dood. Helaas moet ik toegeven dat ze na het mesten werden verkocht aan diverse buren waarbij ze helaas toch nog het leven lieten.
